Zeytinin Tarihçesi

Zeytin, insanlık tarihine derinlemesine işlemiş, yaklaşık 8000 yıl öncesine dayanan köklü bir geçmişe sahiptir. Efsanelerde sıkça yer alan bu kutsal ağaç, Nuh Tufanı'ndan Antik Yunan'a, Mısır'dan Roma'ya kadar birçok medeniyetin kültüründe önemli bir yere sahip olmuştur.

Ege Denizi'ndeki Santorini Adası'nda yapılan arkeolojik kazılarda, M.Ö. 3700 yılına ait zeytin çekirdeği ve yaprağı fosilleri bulunmuştur. Ancak, zeytin ağacının ilk kez nerede ve kimler tarafından evcilleştirildiği kesin olarak bilinmemektedir. Bugün yetiştirilen zeytin ağaçları, yabani türlerin aşılanmasıyla elde edilen daha verimli çeşitlerdir.

Zeytin tarımı, M.Ö. 4000 yıllarında Anadolu’da başlamış ve buradan Akdeniz’in diğer bölgelerine yayılmıştır. Anadolu’dan götürülen fideler Girit Adası’na dikilmiş ve bu ada, üç bin yıl boyunca Akdeniz’deki zeytin kültürünün merkezi olmuştur. Zeytin yağı üretim teknikleri, depolama yöntemleri ve ticareti bu adada gelişmiş; Girit halkı ürettikleri zeytinyağını başka ülkelere ihraç etmiştir. Girit’te yapılan kazılarda, Knossos ve Phaistos saraylarının kalıntılarında zeytinyağı üretimiyle ilgili önemli belgeler, saklama küpleri ve zeytin hasadını resmeden duvar çizimleri bulunmuştur.

Antik Yunan mitolojisinde, bilgelik tanrıçası Athena, zeytin ağacının koruyucusu olarak görülmüştür. Aristo zeytinle ilgili kapsamlı bilgiler verirken, Eflatun eserlerinde zeytinyağının eşsiz bir besin kaynağı olduğunu vurgulamıştır. O dönemde Atinalılar yılda kişi başına yaklaşık 30 litre zeytinyağı tüketmekteydi.

M.Ö. 1035’te İsrailoğulları'nın ilk kralı Saul, başına zeytinyağı sürülerek kutsanmıştır. Bu olay, İbranice'de günümüzde de kullanılan bir deyimle, sağlam karakterli insanları tanımlamak için “halis zeytinyağı gibi” denilmesine vesile olmuştur.

Zeytin ticareti, Akdeniz'de özel gemilerin yapılmasına öncülük etmiş ve zamanla bu ticaret tüm dünyaya yayılmıştır. Zeytini Amerika kıtasına tanıtan ise İspanyollar olmuştur. İspanyol misyonerler, 16. ve 17. yüzyıllarda zeytin ağacını önce Meksika'ya, ardından Kaliforniya ve Güney Amerika'ya taşımıştır.

Zeytin ağacı tarih boyunca akıl ve zaferin, zeytin dalı barışın, zeytinyağı ise saflık ve sadeliğin simgesi olmuştur.